سند ملی توسعه استان گیلان

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور
1384.08.18

اسناد ملی توسعه 30 استان کشور توسط هیأت وزیران در جلسه مورخ 1384.04.05 بنا به پیشنهاد شماره 101.39238 مورخ 1384.03.07 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و به استناد تبصره ماده 72 و ماده 155 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383 ـ به تصویب رسید.
این اسناد شامل اصلی‌ترین قابلیت‌های توسعه، عمده‌ترین تنگناها و محدودیت‌های توسعه و شاخص‌های هدف کمی در برنامه چهارم توسعه می‌شود. بر این اساس، سند ملی توسعه هر استان مبنای تهیه برنامه‌های میان‌ مدت و بودجه‌های سالانه آن استان است.
همچنین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور موظف است با همکاری دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی و در چارچوب اسناد بخشی و فرابخشی، نسبت به تهیه برنامه‌های اجرایی و عملیاتی، شامل اهداف کمی و شاخص‌های هر بخش اقدام و به استان‌ها ابلاغ کند.

الف) اصلی‌ترین قابلیت‌های توسعه:
1- موقعیت ممتاز طبیعی و قابلیت‌های زیست‌محیطی، اقلیم مناسب و برخورداری از بالاترین میزان بارندگی سالانه در کشور، مجاورت با دریای خزر، وجود تالاب‌های متعدد و دیگر اکوسیستم‌های باارزش.
2- بالا بودن سطح سواد، آگاهی و فرهنگ عمومی، بالا بودن سهم اشتغال و مشارکت اجتماعی و فرهنگی زنان و وجود نیروی انسانی تحصیل‌کرده و دارای تخصص بالا.
3- قابلیت توسعه کشاورزی و دامپروری در تولید محصولاتی چون برنج، چای، زیتون، بادام زمینی، توتون، مرکبات، کشت گلخانه‌ای، گردو و فندق، گیاهان دارویی، تزئینی و علوفه‌ای، ابریشم، خاویار، محصولات شیلاتی و آبزی‌پروری، عسل، انواع محصولات دام و طیور و تولید چوب.
4- قرار گرفتن در مسیر فرا قاره‌ای کریدورهای بین‌المللی حمل و نقل آزاد، توان ارائه و ارتقاء خدمات پیشرفته بندری، گمرکی و حمل و نقل، شامل دریایی، ریلی، جاده‌ای و هوایی و وجود تنها منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی شمال کشور (بندر انزلی)، بازارچه مرزی و منطقه ویژه اقتصادی در آستارا.
5- وجود جاذبه‌های گردشگری طبیعی، تاریخی، زیارتی و فرهنگی، از جمله سواحل دریای خزر، تالاب‌های انزلی، استیل آستارا، کیاکلایه لنگرود، امیرکلایه لاهیجان، بوجاق آستانه اشرفیه، نواحی جنگلی کوهستانی و کوهپایه‌ای، آبشارها، ییلاق‌های استان، پارک‌های جنگلی، شهرک ماسوله، قلعه رودخان، آق اولر، بقاع متبرکه، نظیر مرقد سید جلال‌الدین اشرف، صنایع دستی متنوع و بازارهای محلی.
6- امکان گسترش صنایع متناسب با قابلیت‌های استان.
7- برخورداری از مؤسسات و مراکز آموزش عالی، پژوهشی و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای و امکان توسعه آن با توجه به استعدادهای منطقه‌ای و تقاضاهای تعریف شده در گستره ملی و فرا ملی در زمینه سلامت، تجارت، بازرگانی، آبزیان، توریسم و علوم دریایی.
8- برخورداری از قابلیت‌های خاص ژئو اکونومیک، ژئو استراتژیک و ژئو پولتیک به‌منزله تبدیل استان به کانون تعاملات ملی و فرا ملی در شمال کشور.
9- برخورداری از امکانات متنوع تولید انرژی برق با هدف صدور آن به سایر استان‌ها و کشورهای همجوار.
10- توانایی به‌کارگیری انرژی‌های نو تجدیدپذیر برای تأمین برق (انرژی باد).
11- بسترهای مناسب جهت توسعه ورزش‌های گروهی و انفرادی و همچنین برخورداری از روحیه قهرمان‌پروری.
12- وجود دو خط لوله گاز 40 اینچ و 30 اینچ سراسری که مناطق مختلف استان را تحت پوشش قرار می‌دهد.
13- وجود سابقه طولانی از مشارکت افراد خیر در زمینه کمک‌رسانی به فقرا، آسیب‌دیدگان اجتماعی و احداث مراکز آموزشی.

ب) عمده‌ترین تنگناها و محدودیت‌های توسعه:
1- تراکم بالای جمعیت، نرخ بالای بیکاری، محدودیت اراضی، فرسایش شدید منابع خاک، سیل و رانش زمین، تخریب منابع آب، به‌خصوص تخریب سفره‌های آب زیرزمینی، فرسودگی بافت‌های قدیمی، کیفیت نامناسب شبکه‌های زیربنایی موجود و گسترش سکونتگاه‌های غیر استاندارد در شهرهای مهم استان.
2- ضعف شبکه‌های حمل و نقل جاده‌ای و نبود شبکه ریلی در مسیر کریدورهای بین‌المللی حمل و نقل، ضعف تأسیسات بندری و فرودگاهی و شبکه‌های مخابراتی نوین بین‌المللی متناسب با نیازهای توسعه استان.
3- گستردگی خطی مناطق جلگه‌ای، تمرکز جمعیت و فعالیت‌های اقتصادی و خدمات برتر اجتماعی فنی و مهندسی در شهر رشت، نابرابری شدید فضایی در نظام شهری و خدماتی استان.
4- بالا بودن سرعت فرسودگی و طولانی بودن دوره ساخت تسهیلات و امکانات زیربنایی با توجه به اقلیم مرطوب و بارندگی‌های فراوان.
5- حجم بالا و پراکندگی بافت روستایی و عدم تمرکز واحدهای مسکونی که منجر به افزایش هزینه احداث شبکه‌های خدمات‌رسانی در استان می‌شود.
6- شکنندگی محیط زیست به لحاظ محدودیت اسکان جمعیتی و فعالیت‌های اقتصادی.

ج) مسائل اساسی استان:
1- آلودگی‌های شهری و صنعتی در محدوده‌های زیست‌محیطی، آلودگی شدید رودخانه‌ها، خطر نابودی گونه‌های باارزش گیاهی و جانوری.
2- به‌کارگیری روش‌های سنتی تولید در بخش کشاورزی، کوچک بودن مقیاس بهره‌برداری در اراضی کشاورزی، سطح پایین آگاهی‌های فنی و تخصصی بهره‌برداران و محدود بودن به‌کارگیری فنآوری نوین در بخش.
3- رعایت نکردن روش‌های اصولی و مقررات مبتنی بر حفظ، احیاء و بهره‌برداری از ذخائر آبزی، جنگل‌ها و مراتع، حضور دام در جنگل، تغییر خودسرانه اراضی جنگلی به سایر کاربری‌ها و ممیزی نشدن اراضی مرتعی و چرای خارج از ظرفیت دام در مراتع.
4- نامناسب بودن فعالیت آبخیزداری در اراضی بالادست متناسب با حفاظت از منابع پایه و زیربناهای ایجاد شده.
5- وجود تکنولوژی از رده خارج در صنایع بزرگ استان و برخوردار نبودن آن‌ها از سیستم‌های مناسب دفع یا تصفیه فاضلاب.
6- وجود رقابت نامتعادل در کاربری زمین جهت توسعه شهری، صنعتی، کشاورزی و دیگر فعالیت‌های اقتصادی در استان.
7- مشکلات موجود ناشی از استفاده غیراصولی و با کارآیی پایین اقتصادی از قابلیت‌های متنوع گردشگری در نوار ساحلی و نواحی جنگلی کوهستانی.
8- عدم تناسب ظرفیت حمل و نقل زمینی استان با حجم ترافیک عبوری، کند بودن روند تخلیه بار از محوطه بندر و تکمیل نشدن زیربناها و تجهیزات فرودگاهی.
9- نبود مقررات و ضوابط اجرایی شفاف و مدون و عدم التزام در پیگیری ضوابط موجود درخصوص کاربری اراضی، فعالیت‌های صنعتی، فاصله حریم راه‌ها، نحوه ساخت و سازهای تأسیسات گردشگری و بهره‌برداری از دریا و ساحل آن، رودخانه‌ها، تالاب‌ها، جنگل‌ها و نواحی ییلاقی. (مورد دوم، عمده‌ترین تنگناها و محدودیت‌ها با اعمال برخی از اصلاحات)
10- نبود امکانات و تأسیسات زیربنایی متناسب با نیازهای واحدهای صنعتی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان.
11- محدودیت تأسیسات انتقال آب از سد مخزنی سفیدرود، کمبود و فرسودگی تأسیسات شبکه آبیاری موجود.
12- پایین بودن شاخص برخورداری نقاط روستایی استان از خدمات زیربنایی (راه، آب، گاز و فاضلاب).
13- وابستگی به اقتصاد تک محصولی (برنج) و درآمد سرانه پایین، به‌خصوص در نقاط روستایی.
14- تخریب گسترده زیست‌محیطی ناشی از عدم وجود برنامه مدون مدیریتی کلان و ضعف مشارکت همگانی در مورد حفاظت از محیط زیست.
15- ناکافی بودن و استاندارد پایین ارائه خدمات پزشکی و درمانی در مراکز درمانی استان.
16- ناکارآمدی در بازار و بازاریابی محصولات، صنایع تبدیلی و نگهداری محصولات کشاورزی و سیاست‌های حمایتی.
17- ناکافی و پایین بودن سطح استاندارد امکانات و فضاهای فرهنگی و هنری، ورزشی و آموزشی نسبت به جمعیت استان.
18- وجود بیماری‌های خاص شایع و با قدمت طولانی، نظیر سرطان و کم‌خونی‌ها، به‌خصوص در بانوان.
19- بهره‌برداری و برداشت غیرمجاز شن و ماسه از بستر رودخانه‌ها که حیات آبزیان را به مخاطره می‌اندازد.
20- وجود تداخل در عملیات مربوط به فعالیت‌های فرهنگی و هنری.
21- نبود امکانات و تأسیسات زیربنایی متناسب با نیازهای واحدهای صنعتی در شهرک‌ها و نواحی صنعتی استان.

د) اهداف بلند مدت:
با توجه به قابلیت‌ها و تنگناها، توسعه استان بر محوریت بخش‌های کشاورزی و زیربخش‌های مرتبط آن، گردشگری، بازرگانی و صنایع آن استوار می‌باشد. بدین ترتیب اهداف بلند مدت توسعه استان عبارت خواهند بود از:
1- افزایش بازدهی فعالیت‌های کشاورزی و زیربخش‌های مرتبط با رویکرد تأمین نیازهای ملی و رقابت‌پذیری در بازارهای فرا ملی.
2- تقویت جایگاه صنعت گردشگری با توجه به توان و قابلیت‌های استان با عملکرد ملی و فرا ملی.
3- گسترش فعالیت‌های بازرگانی (با تأکید بر ترانزیت، حمل و نقل و بازرگانی خارجی) با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در مسیر کریدورهای بین‌المللی حمل و نقل.
4- توسعه صنعتی استان با اولویت صنایع با تکنولوژی بالا و نوین، نظیر صنایع نانو تکنولوژی، بیو تکنولوژی و IT.
5- تأمین شبکه‌های ارتباطی کارآمد متناسب با ضرورت‌های توسعه فعالیت‌های محوری استان.
6- حفظ، احیاء و بهره‌برداری بهینه از منابع طبیعی و محیط زیست و ارتقاء استانداردهای زیست‌محیطی استان.
7- استفاده بهینه از زمین و اولویت‌بندی اصولی کاربری‌های آن متناسب با ضرورت‌های توسعه‌ای استان.
8- ایجاد توازن فضایی در نظام شهری و روستایی با استفاده از قابلیت‌های شهری موجود.
9- ارتقاء فعالیت‌های آموزشی، فنی و حرفه‌ای، پژوهش و فنآوری در استان متناسب با بخش‌های محوری توسعه و با عملکرد ملی و فرا ملی.
10- تثبیت نرخ مناسب رشد جمعیت، کاهش ضریب تکفل و تحول و توسعه فرصت‌های شغلی و تنوع‌بخشی به فعالیت‌های اقتصادی.
11- توسعه مشارکت مؤثر و همه‌جانبه مردم، خصوصاً زنان، جوانان، نهادهای محلی و سازمان‌های غیردولتی در فرآیندهایی نظیر تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و خدمات‌رسانی.
12- توانمند نمودن اقشار آسیب‌پذیر، به‌ویژه جوانان و زنان.
13- افزایش امید به زندگی و ارتقاء سطح بهداشت و درمان و افزایش پوشش بیمه‌های اجتماعی به‌منظور کسب استانداردهای قابل قبول سلامت در استان.
14- ارتقاء کمی و کیفی خدمات بهداشتی، پیشگیری، کنترلی و درمانی دام و طیور.

هـ) راهبردهای بلند مدت توسعه:
1- نوین‌سازی واحدهای بهره‌برداری و بزرگ مقیاس نمودن اراضی کشاورزی، افزایش کارآیی واحدهای موجود، محدود نمودن کاربرد سموم دفع آفات، محدود نمودن تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و افزایش بازدهی سیستم‌های آبیاری (افزایش راندمان) و ارتقاء مهارت‌های فنی و حرفه‌ای بهره‌برداران.
2- احیاء و ضابطه‌مند نمودن بهره‌برداری از منابع طبیعی و زیست‌محیطی با تأکید بر صیانت اکوسیستم‌های ملی و ویژه استان.
3- ایجاد زمینه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی (داخلی و خارجی)، تعاونی‌ها، بانک‌ها و بخش عمومی غیردولتی در فعالیت‌های محوری توسعه استان.
4- گسترش و تجهیز شبکه‌های زیربنایی با اولویت شبکه‌های ارتباطی سریع و مطمئن (امن).
5- تراکم زدایی از شهر رشت با رویکرد توزیع فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی در شهرهای موجود در جلگه گیلان (دلتای سپیدرود) با اولویت کانون‌های شهری مستعد توسعه.
6- تجهیز سلسله مراتب شبکه‌ای از شهرهای کوچک، روستا ـ شهرها و روستاهای مرکزی به خدمات اجتماعی و پشتیبان تولید.
7- توسعه صنایع با اولویت در صنایع تبدیلی و تکمیلی، صنایع تولید کالاهای مصرفی بادوام برای تقاضای خارجی، صنایع برق و الکترونیک با توجه به منابع انسانی استان در حدی که امکانات تأمین اراضی غیرکشاورزی اجازه دهد.
8- توسعه عمودی شهرها و تأکید بر اختصاص زمین‌های غیرقابل کشت برای ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی و توسعه شهری.
9- ضابطه‌مند نمودن نحوه واگذاری اراضی ساحلی و جنگلی برای استفاده اختصاصی، اعم از بخش‌های دولتی و غیردولتی و اختصاص آن‌ها برای کاربری‌های عمومی با تأکید بر حفظ جنگل‌ها و حریم دریا و رودخانه‌ها.
10- ایجاد زمینه‌های مناسب برای گسترش و ارتقاء فعالیت‌های پژوهشی و فنآوری متناسب با فعالیت‌های محوری توسعه استان و بیو تکنولوژی و نانو تکنولوژی.
11- ضابطه‌مند نمودن ساخت و ساز در اراضی ساحلی، جنگلی و حاشیه محورهای گردشگری.
12- شناسایی، ارتقاء و تقویت نقاط گردشگری استان.
13- جلب گردشگران داخلی با هدف توزیع مجدد و کسب درآمد و جلب گردشگران خارجی (تفریحی، فرهنگی، علمی و ورزشی) با هدف بازاریابی و تبلیغ در گستره فراملی.
14- ایجاد بستر مناسب به‌منظور افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری فی‌مابین مراکز تولید مستقر در استان با منطقه آزاد و منطقه ویژه، بازارچه مرزی و تعاونی مرزنشینان به‌منظور گسترش دامنه نفوذ استان در مبادلات تجارت خارجی.
15- توسعه ارتباطات و زیرساخت‌های ارتباطی و فنآوری اطلاعات متناسب با سیاست‌های توسعه فنآوری در کشور.
16- استفاده بهینه از توان موجود در زمینه تولید انرژی‌های نو (باد، موج دریا و ...).
17- تغییر الگوی مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری در بخش‌های مختلف در راستای کاهش سهم فرآورده‌های نفتی و افزایش سهم گاز طبیعی و برق.
18- توسعه و تعمیق مشارکت مردم و تقویت بخش غیردولتی در فعالیت‌های عام‌المنفعه.
19- تدوین و رعایت استانداردهای استانی و ملی در حفظ محیط زیست.
20- ساماندهی بازار محصولات کشاورزی و توسعه صادرات محصولات و فرآورده‌های دارای مزیت نسبی.
21- افزایش سهم کالاهای فرهنگی در سبد کالاهای مصرفی خانوارها.
22- تلاش در جهت حفظ اماکن فرهنگی و هنری موجود و گسترش فضاهای جدید با توجه به قابلیت‌ها و نیازهای جمعیتی استان.
23- ایجاد ساز و کارهای لازم و حمایت از افزایش بهره‌وری در بخش‌های اقتصادی و عوامل تولید.
24- گسترش ورزش‌های پرورشی، ‌همگانی، تفریحی، قهرمانی و حرفه‌ای در استان.
25- ریشه‌کنی فقر شدید و گرسنگی و بهره‌مندی همگانی از مواهب توسعه اقتصادی و اجتماعی.
26- دستیابی همگانی به آموزش ابتدایی و ترویج و بهبود برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان.
27- کاهش مرگ و میر مادران و کودکان.
28- مبارزه با بیماری‌های عمده (ایدز/ H.I.V، سل، ‌مالاریا و ...).
29- حمایت مؤثر از تشکیل و توسعه تعاونی‌ها و ایجاد و گسترش شهرک‌ها و مجتمع‌های تعاونی.
30- بسترسازی برای افزایش مشارکت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی زنان در روند توسعه استان.
31- نهادینه کردن رویکرد مدیریت عرضه و تقاضا و افزایش سطح آگاهی عمومی در مدیریت بهینه مصرف آب.
32- ایجاد زمینه‌های لازم برای جلب مشارکت مردمی و بخش خصوصی در بهره‌برداری و مدیریت آب.
33- گسترش پوشش بیمه‌های اجتماعی و کاهش تلفات انسانی در اثر حوادث.

و) سیاست‌های اجرایی:
1- ترویج مکانیزاسیون در شالیزارها و باغات چای.
2- ترویج روش‌های بیولوژیکی و تلفیقی مبارزه با آفات.
3- تقویت مؤسسات و ایستگاه‌های تحقیقاتی مرتبط با محصولات ویژه استان.
4- حمایت‌های مالی و فنی و اجرایی از واحدهای بهره‌برداری بزرگ مقیاس.
5- تعیین تکلیف مالکیت اراضی و ممانعت از تفکیک و خرد کردن اراضی کشاورزی.
6- گسترش مراکز آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و ترویج یافته‌های علمی متناسب با محورهای توسعه.
7- حمایت مالی و برنامه‌های تشویقی برای خروج دام از جنگل.
8- ساماندهی جنگل‌نشینان در قالب تعاونی‌های بهره‌برداری اصولی از جنگل.
9- اجرای برنامه جامع آبخیزداری استان.
10- شناسایی و بهره‌برداری مؤثرتر از منابع آب‌های زیرزمینی و تلفیق بهینه آن با آب‌های سطحی.
11- کاهش میزان ورود فاضلاب‌های شهری و صنعتی به رودخانه‌ها و تالاب‌های استان، به‌ویژه تالاب انزلی.
12- اختصاص اراضی ساحلی و جنگلی با کاربری عمومی با تأکید بر احیاء و حفظ جنگل‌ها و حریم دریا و رودخانه‌ها.
13- ساماندهی حاشیه رودخانه‌های داخل شهری و حاشیه محورهای ارتباطی گردشگری و تجمیع خدمات بین راهی در مجتمع‌های ویژه.
14- برقراری تشویق‌ها و محدودیت‌های لازم برای آزادسازی تدریجی اراضی در ساحل دریا و حاشیه رودخانه‌ها.
15- تخصیص زمین‌های غیرقابل کشت به ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی و توسعه شهری.
16- سطح‌بندی و تعیین استانداردهای لازم برای قطب‌ها و کانون‌ها و محورهای گردشگری استان با عملکرد ملی و فرا ملی.
17- برقراری تسهیلات لازم برای جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی جهت توسعه زیرساخت‌ها و تأسیسات گردشگری در قطب‌ها و کانون‌ها و محورهای با عملکرد ملی و فرا ملی.
18- سرمایه‌گذاری در ترانزیت، حمل و نقل و مبادلات خارجی.
19- تشویق تشکل‌های تخصصی و حمایت مالی و قانونی از آن‌ها.
20- اولویت سرمایه‌گذاری در صنایع با تکنولوژی بالا و نوین و صنایع پاک و غیرآلاینده با جهت‌گیری‌های صادراتی.
21- تقویت زنجیره‌های تولید و خوشه‌های صنعتی در  فعالیت‌های صنعتی استان.
22- توسعه شبکه‌های ارتباطی سریع.
23- توسعه حمل و نقل و بسترسازی مناسب جهت افزایش ترانزیت کالا، به‌ویژه کالاهای کانتینری به‌منظور بهره‌برداری بهینه از تأسیسات بندری.
24- واگذاری نگهداری تأسیسات حمل و نقل به بخش خصوصی.
25- جایگزینی مصرف گاز طبیعی با اولویت مراکز صنعتی و شهری و جایگزینی مصرف CNG به‌جای سایر فرآورده‌های نفتی.
26- کاهش مصرف نیروگاه‌ها و تلفات شبکه.
27- به‌کارگیری انرژی‌های نو تجدیدپذیر برای تأمین برق.
28- گسترش فیبر نوری و پوشش کامل خدمات عالی مخابراتی.
29- اولویت توسعه شهری با تقویت مراکز شهرستان‌ها و تجهیز فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی در شهرهای واقع در محورهای شرقی و غربی و شمال غربی استان.
30- توسعه عمودی شهرها، بهره‌گیری از اراضی موات و بایر داخل شهرها، احیاء و نوسازی و بهسازی بافت‌های تاریخی و قدیمی شهرها و تدوین مقررات ساخت و سازهای شهری.
31- انتقال صنایع بزرگ قدیمی به شهرک‌ها و نواحی صنعتی و ساماندهی صنایع مزاحم و آلاینده شهرها.
32- تجهیز سلسله مراتب شبکه شهرهای کوچک، روستا ـ شهرها و روستاهای مرکزی به خدمات اجتماعی و پشتیبانی تولید.
33- اولویت توسعه روستایی با تقویت روستاهای مرکزی و بالا بردن توان عملکرد آن‌ها با نواحی مجاور، ایجاد تنوع شغلی در روستاها به‌منظور توانمندی خانوارهای روستایی.
34- سرمایه‌گذاری جهت ایجاد شهرک‌های علمی و دانشگاهی.
35- توسعه پژوهش‌های علوم پایه و فنآوری‌های نوین.
40- تبدیل دامپروری‌های سنتی به دامداری‌های صنعتی و نیمه صنعتی.
41- توسعه کشت‌های گلخانه‌ای.
42- اصلاح نژاد دام‌های بومی و تکثیر دام‌های اصلاح شده.
43- ساماندهی نظام خدمات‌رسانی و پشتیبانی تولید در بخش کشاورزی.
44- توسعه و حمایت از فعالیت‌های پیشین و پسین نوغانداری.
45- توسعه کمی و کیفی پرورش زنبور عسل.
46- بهبود مدیریت تقاضای آب با ایجاد تشکل‌های آب‌بران.
47- توسعه و گسترش جنگل‌های دست‌کاشت اقتصادی.
48- ایجاد بسترهای مناسب به‌منظور افزایش بخش خصوصی و تعاونی در فعالیت‌های جهانگردی استان از طریق تقویت ارتباطات اجتماعی، ‌فرهنگی و خدماتی میان مردم ساکن در مراکز سیاحتی با مسافران و تقویت انجمن‌های مردمی برای حفظ میراث و محیط طبیعی.
49- تقویت جاذبه‌های ییلاقی، جنگلی و تلفیق آن با توریسم ورزشی، تفریحی و فرهنگی با هدف طولانی کردن مدت اقامت گردشگران.
50- تکمیل پروژه‌های زیربنایی، احداث و تجهیز روبناها به‌منظور تقویت نقاط گردشگری متعارف و همچنین احداث پروژه‌های زیربنایی جهت شناساندن و ارتقاء جذابیت نقاط گردشگری غیرمعروف.
51- تقویت فعالیت‌های بالاسری و فعالیت‌های صرفاً مولد بخش گردشگری با هدف جلب گردشگران داخلی و در راستای توزیع مجدد و افزایش درآمد و همچنین جلب گردشگران خارجی با هدف بازاریابی و تبلیغ.
52- کمک و حمایت بخش خصوصی در ایجاد تأسیسات اقامتی، تفریحی و ورزشی.
53- جذب گردشگران در تمام  فصول سال با توجه به تنوع جاذبه‌های سیاحتی.
54- ایجاد بستر مناسب نرم‌افزاری و سخت‌افزاری جهت راه‌اندازی تجارت الکترونیکی در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی استان.
55- تشویق سرمایه‏گذاران خصوصی به فعالیت در حوزه صنایع الکتریک، الکترونیک و الکترومکانیک، تولید لوازم بهداشتی، آرایشی و دارویی، صنایع تبدیلی فرآورده‏های کشاورزی و دامی و غذایی، صنایع بسته‏بندی و صنایع بافندگی.
56- تجهیز و تکمیل زیربناها در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی استان.
57- ایمن‌سازی شبکه حمل و نقل جاده‌ای استان به‌منظور کاهش تصادفات جاده‌ای.
58- فراهم نمودن امکان دسترسی سریع و آسان کلیه مردم استان به شبکه دیتا.
59- مکانیزه کردن خدمات مربوط به مدیریت شهری با استفاده از IT برای روان‌سازی جریان اطلاعات در شهرها.
60- افزایش حفاظت از شهرها و سایر سکونتگاه‌های جمعیتی از خطرات ناشی از حوادث غیرمترقبه، خصوصاً سیل و زلزله.
61- جهت‌دهی استقرار صنایع کوچک در نقاط روستایی.
62- مدیریت بهینه دفع اصولی فاضلاب‌های شهری و صنایع آلاینده.
63- بسترسازی برای ورود بخش خصوصی و تشکل‌های مردمی (NGO) در زمینه فرهنگی با نظارت بخش دولتی.
64- بسط و توسعه ورزش‌های همگانی، قهرمانی و حرفه‌ای.
65- گسترش مراکز آموزش عالی با اولویت دوره‌های دکترا و کارشناسی ارشد و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی متناسب با قابلیت‌ها و محورهای توسعه استان.
66- تقویت گروه‌های کار و تشکل‌های کوچک.
67- گسترش بیمه اجتماعی زنان سرپرست خانوار.
68- بسط و توسعه فعالیت‌های قرآنی.
69- اولویت اعطای تسهیلات بانکی به طرح‌های نیمه‌ تمام و راکد صنعتی و طرح‌های مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی و کارگاهی.
70- تأمین و توزیع آب شرب بهداشتی با استانداردهای قابل قبول.
71- تطبیق مراکز پرورش، تولید، فرآوری و عرضه محصولات دامی با استانداردهای ملی و بین‌المللی.
 
ی) اقدامات اولویت‌دار:
دستگاه‌های اجرایی زیر مکلف‌اند با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور حداکثر تا پایان برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اقدامات زیر را انجام دهند:
1- وزارت جهاد کشاورزی:
1-1- مطالعه و اجرای کمربند سبز برای تحدید توسعه فعالیت‌های غیرکشاورزی و مرتع‌داری.
1-2- تهیه طرح حفاظت و بازسازی و بهره‌برداری از ذخائر آبزیان دریای خزر.
1-3- اجرای دوره‌های آموزشی ترویجی مبتنی بر افزایش بهره‌وری در تولید محصولات کشاورزی.
1-4- تسریع و تسهیل در تکمیل و راه‌اندازی مجتمع کشتارگاهی صنعتی کشتار دام جهت پوشش تمامی شهرستان‌های استان.
1-5- تدوین ضوابط بهره‌برداری از آب‌بندان‌های استان با همکاری وزارت نیرو.
1-6- مطالعه و بررسی مسائل مربوط به کشت، فرآوری و بازاریابی محصول چای با همکاری وزارتخانه‌های صنایع و معادن و بازرگانی.
1-7- تسریع در اجرای طرح یکپارچه‌سازی، تجهیز و نوسازی شالیزارهای استان (سالانه حداقل 20 هزار هکتار).
1-8- تقویت توان علمی و استفاده از یافته‌های فنی مؤسسات تحقیقاتی کشاورزی، دامی و شیلاتی موجود در استان و تجدید نظر در شرح وظایف و سازماندهی آن‌ها با هدف توجه آن‌ها به ابعاد اقتصادی ـ اجتماعی.
1-9- احداث آزمایشگاه مرجع و مرکز آزمایشگاه تشخیص بیماری‌های آبزیان و باقی‌مانده دارو هورمون و سموم در محصولات دامی.
1-10- بررسی و معرفی سموم جدید در جهت مبارزه تلفیقی با آفات و بیماری‌های گیاهی.
1-11- تدوین راهکارهای حمایتی به‌منظور توسعه نوغانداری صنعتی و فعالیت‌های مرتبط با پرورش کرم ابریشم.
1-12- حفظ، اصلاح و توسعه توتستان‌های شهرستان متناسب با اهداف توسعه نوغانداری.
1-13- تشکیل کلینیک گیاه‌پزشکی با همکاری بخش خصوصی.
1-14- توسعه پرورش ماهی قزل آلا در قفس دریایی، استفاده از چاه‌های آب کشاورزی و اراضی ساحلی.
1-15- توسعه پرورش ماهی خاویاری در قفس‌های دریایی و اراضی ساحلی و پرورش ماهی در اراضی شالیزاری
1-16- ایجاد قرنطینه دریایی دامی.
1-17- ایجاد مرکز کنترل حوادث در جنگل‌ها و آتش‌سوزی جنگل‌ها.
1-18- مطالعه و احداث نواحی صنعتی در مناطق روستایی جهت استقرار واحدهای تولیدی و صنعتی کوچک.

2- وزارت صنایع و معادن:
2-1- تدوین راهبردها و سیاست‌های توسعه صنعتی با توجه به فعالیت‌های محوری توسعه استان و سازگاری با شرایط زیست‌محیطی و تأکید بر ارتقاء کیفی صنایع دستی استان.
2-2- تسریع در آماده‌سازی و تأمین امکانات زیربنایی، به‌ویژه احداث تصفیه‌خانه و شبکه جمع‌آوری فاضلاب در شهرک‌ها و نواحی صنعتی.
2-3- ایجاد پارک‌های تحقیقاتی و فنآوری با هماهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری.
2-4- توسعه شهرک‌های صنعتی (برای حفظ اراضی کشاورزی و شرایط زیست‌محیطی).
2-5- ایجاد و گسترش صنایع تخصصی مرتبط با فرآوری ضایعات برنج با عملکرد ملی.
2-6- مطالعه و تهیه طرح‌های جایگزین معادن کوهی به‌جای معادن رودخانه‌ای.
2-7- ایجاد فضاهایی به‌منظور نمایشگاه صنایع دستی در چهار نقطه استان.
2-8- ایجاد بازارچه‌های صنایع دستی در مناطق مستعد گردشگری استان.
2-9-  احداث مجتمع‌های کارگاهی، خصوصاً در شهرهای بزرگ استان.
2-10- تهیه نقشه‌های ژئوشیمیایی 1:100000 سراسر استان و بررسی زمین‌شناسی اقتصادی در محدوده کل استان در مقیاس 1:100000.

3- سازمان گردشگری و میراث فرهنگی:
3-1- جلب تورهای گردشگری طبیعی، ورزشی، تجاری، اکوتوریسم و سیاحتی از طریق راه‌اندازی جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها، سمینارها، مسابقات قایقرانی، اسب سواری و ... .
3-2- استقرار نظام اطلاع‌رسانی جامع در زمینه گردشگری.
3-3- تأمین فضا به‌منظور برگزاری جشنواره‌های بومی محلی از قبیل کشتی گیله‌مردی، طناب بازی و ... .
3-4- ساماندهی طرح‌های ساحلی و برنامه‌ریزی برای استفاده مؤثر از نوار ساحلی و آزادسازی اراضی متصرفه.
3-5- کمک به طرح‌های بزرگ گردشگری استان.
3-6- تأسیس امکانات اقامتی در نقاط گردشگری متناسب با سطوح مختلف درآمدی در قالب هتل، مهمانپذیر، رستوران، آلاچیق، اقامتگاه‌های کوهستانی و تأسیس نمازخانه‌ها یا مساجد متناسب در داخل و یا کنار آن‌ها برای انجام مراسم مذهبی.
3-7- تلاش به‌منظور شناسایی، کاوش، احیاء و بازسازی میراث فرهنگی استان با تأکید بر آق اولر، تپه‌های مارلیک و ... .
3-8- تسریع در تدوین ضوابط و ارائه تسهیلات برای بهره‌برداری بخش خصوصی از کاروانسراهای بین راهی و قلعه‌های تاریخی (قلعه رودخان).
3-9- تسریع در احداث موزه مردم‌شناسی گیلان (پروژه مشترک دانشگاه گیلان و طرف فرانسوی).
3-10- تکمیل و اصلاح سایت‌های پژوهشی میراث در نقاط گردشگری استان.
3-11- احداث و راه‌اندازی مجموعه موزه و امکانات فرهنگی میدان شهرداری رشت.
3-12- ایجاد دهکده‌های توریستی و ساحلی در نقاط مستعد استان.
3-13- تهیه و اجرای طرح گردشگری در تالاب‌های بوجاق آستانه اشرفیه، کیاکلایه لنگرود و امیرکلایه لاهیجان.

4- وزارت راه و ترابری:
4-1- تسریع در تکمیل مطالعات و اجرای بزرگراه آستارا ـ رشت.
4-2- تسریع در ساخت و ساز آزادراه قزوین ـ رشت و ادامه آن تا بندر انزلی.
4-3- تسریع در تجهیز محور سراوان ـ فومن ـ میانه.
4-4- توسعه و بهسازی فرودگاه رشت تا استانداردهای بین‌المللی.
4-5- توسعه و تجهیز امکانات و تأسیسات بندر انزلی جهت ارتقاء ظرفیت تخلیه و بارگیری.
4-6- تهیه طرح‌های اجرایی لازم برای احداث و تجهیز بنادر صیادی و گسترش صید صنعتی و صنایع شیلاتی.
4-7- اجرای کمربندی انزلی.
4-8- احداث بندر تجاری آستارا.
4-9- احداث فرودگاه آستارا.
4-10- راه‌اندازی حمل و نقل باری و مسافری در شبکه راه‌های آبی استان.
4-11- شناسایی و رفع نقاط حادثه‌خیز در محورهای مواصلاتی استان و اجرای طرح‌های ایمن‌سازی مدارس در حاشیه راه‌ها.
4-12- مطالعه و اجرای آزادراه انزلی ـ آستارا.
4-13- تکمیل محور فومن ـ شفت ـ سراوان با احداث کمربندی شرقی سراوان ـ سنگر ـ کوچصفهان.
4-14- مطالعه و اجرای راه آهن ساحلی حاشیه دریای خزر در سه استان گیلان، مازندران و گلستان.
4-15- احداث بزرگراه خط کناره (حسن رود ـ چمخاله ـ رودسر).
4-16- تسریع در احداث راه آهن قزوین ـ رشت ـ انزلی.
4-17- مطالعه احداث آزادراه آستارا ـ رشت ـ چابکسر.
4-18- مطالعه احداث بزرگراه حسن رود ـ چمخاله ـ رودسر.
4-19- مطالعه احداث بزرگراه املش ـ سیاهکل ـ سنگر.
4-20- تدوین ضوابط حریم راه‌ها متناسب با ارزش زمین‌های کشاورزی و محدودیت اراضی راه‌های دسترسی.
4-21- احداث کمربندی لنگرود ـ شلمان.

5- وزارت مسکن و شهرسازی:
5-1- تهیه طرح ساماندهی مدیریت نوار ساحلی و کاربری زمین برای ناحیه جلگه‌ای استان با همکاری وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نیرو و سازمان‌های جنگل‌ها و مراتع و حفاظت محیط زیست.
5-2- تهیه و اجرای طرح بهسازی و احیاء بافت‌های فرسوده شهری و ساماندهی حاشیه شهرها با تأکید بر الگوهای بومی (با همکاری وزارت کشور).
5-3- ایجاد مرکز همایش‌های بین‌المللی علمی، مذهبی و اجلاس‌ها.
5-4- ایجاد بورس خدمات فنی و مهندسی و بورس زمین متری.
5-5- تسریع در تهیه طرح‌های جامع شهری برای نقاط شهری فاقد طرح.
5-6- تسریع در تهیه طرح‌های ناحیه‌ای.

6- وزارت نیرو:
6-1- تمکیل سدهای مخزنی استور، پلرود، شهر بیجار و شفارود.
6-2- رسوب زدایی از دریاچه سد سپیدرود و لایروبی رودخانه‌های استان.
6-3- احداث نیروگاه سیکل ترکیبی پره‌سر.
6-4- اتمام تصفیه‌خانه و شبکه جمع‌آوری فاضلاب شهری در شهرهای رشت، بندر انزلی، لاهیجان، رودسر، آستانه اشرفیه، صومعه‌سرا، تالش و آستارا و تهیه و اجرای طرح‌های لازم برای سایر شهرهای استان.
6-5- تنظیم ضوابط اجرایی بهره‌برداری از سرشاخه‌های قزل اوزن و شاهرود (تضمین منحنی فرمان سدهای بالادست) به‌منظور تضمین تأمین آب شرب و کشاورزی کافی برای استان گیلان.
6-6- بازسازی، تکمیل و اتمام شبکه‌های آبیاری و زهکشی.
6-7- تسریع در دیواره‌سازی اراضی حاشیه تالاب انزلی به‌منظور احیای اراضی غرقابی شالیکاری و جلب گردشگر.
6-8- بازسازی و رسوب‌زدایی استخرهای ذخیره آب و استفاده دو منظوره آبزی‌پروری.
6-9- مطالعه و اجرای طرح‌های ساماندهی رودخانه‌های استان.
6-10- اصلاح و بازسازی شبکه‌های انتقال انرژی.
6-11- احداث سدهای مخزنی و کوتاه نیرود، خالصان، عزیز کیان، یوروش، لاسک و آستارا چای.
6-12- برخورداری صددرصد جمعیت روستایی روستاهای بالای 20 خانوار از آب آشامیدنی سالم بهداشتی.
6-13- تکمیل و اجرای طرح جامع آبرسانی به روستاهای غرب و شرق گیلان.
6-14- ساماندهی رودخانه‌های عبوری از داخل شهرهای استان با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست.
6-15- احداث فاز دوم تصفیه‌خانه رشت به‌منظور آبرسانی به شهرهای شرق نزدیک.
6-16- تکمیل مطالعات جامع مهندسی و سواحل و اجرای عملیات ساماندهی رودخانه سپیدرود و آستارا چای.
6-17- انجام مطالعات تعیین حد بستر و حریم رودخانه‌ها، خصوصاً رودخانه سپیدرود.

7- وزارت بازرگانی:
7-1- راه‌اندازی نمایشگاه‌های دائمی بین‌المللی با هدف توسعه صادرات.
7-2- تجهیز زیرساخت‌های مورد نیاز حمل و نقل، به‌ویژه حمل و نقل دریایی.
7-3- احداث نمایشگاه و بورس محصولات عمده کشاورزی منطقه.
7-4- احداث پایانه‌های صادراتی جهت پردازش، بسته‌بندی و حمل کالاهای صادراتی به مقصد بازارهای  هدف (با همکاری جهاد کشاورزی).
7-5- تدوین برنامه تأمین نیازهای اساسی گردشگران در فصول گردشگری.
 
8- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی:
8-1 ارتقاء سطح خدمات برتر بهداشتی و درمانی تخصصی و فوق تخصصی در قالب بیمارستان‌های قطبی با عملکرد منطقه‌ای در شهرهای موجود در جلگه گیلان بر اساس نظام سطح‌بندی خدمات و درمان بستر کل کشور.
8-2- تکمیل سایت بزرگ دانشگاه علوم پزشکی استان گیلان در لاکان رشت.
8-3- احداث بیمارستان عمومی لاکان و تجمیع خدمات تخصصی.
8-4- حمایت از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در ایجاد فضاهای درمانی.

9- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور:
9-1- تهیه طرح توسعه فضایی (آمایش سرزمین) منطقه شهرهای موجود در جلگه گیلان (دلتای سپیدرود) و محور شهر صنعتی رشت ـ منطقه آزاد تجاری صنعتی بندر انزلی و طرح‌های توسعه فضایی نواحی شرقی و شمال غرب استان.
9-2- مطالعه و نقشه‌برداری کل اراضی استان.
9-3- تخصیص منابع مالی لازم جهت ارتقاء شاخص راه‌های روستایی آسفالته استان تا حد میانگین کشوری.
9-4- تخصیص منابع مالی لازم جهت ارتقاء شاخص تأمین آب روستایی بهداشتی استان تا حد میانگین کشوری.
9-5- تخصیص منابع مالی لازم برای تکمیل و بهره‌برداری از تصفیه‌خانه و شبکه جمع‌آوری فاضلاب در شهرهای دارای طرح اجرایی.
9-6- تأمین تسهیلات و اعتبارات مورد نیاز جهت انجام اقدامات عاجل و میان مدت تکلیف شده سند توسعه به وزارتخانه‌ها با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی.

10- سازمان حفاظت محیط زیست:
10-1- تدوین ضوابط و مقرارت لازم برای اعمال مدیریت و نظارت بر حفظ و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع و تالاب‌های استان با همکاری وزارت جهاد کشاورزی.

11- وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری:
11-1- ایجاد گروه علوم اقتصادی در مراکز آموزش عالی استان.
11-2- ایجاد گروه حقوق و علوم سیاسی با گرایش بین‌الملل در مراکز آموزش عالی استان.
11-3- ایجاد گروه کامپیوتر و رشته‌های مربوط به فنآوری اطلاعات (IT) در مراکز آموزش عالی استان.
11-4- ایجاد گروه هنرهای زیبا در مراکز آموزش عالی استان.

12- وزارت نفت:
12-1- مطالعه و احداث پالایشگاه در استان به‌منظور استفاده از منابع نفتی دریای خزر.
12-2- احداث پایانه سوخت در بندر انزلی.
12-3- افزایش پوشش گازرسانی روستایی به‌منظور صیانت از جنگل و منابع طبیعی.
12-4- بهسازی خطوط انتقال شبکه گاز موجود و اصلاح حریم خطوط انتقال شبکه برای استفاده بهینه از زمین.
12-5- احداث مجتمع‌های پتروشیمی با توجه به مزیت نسبی استان.
12-6- اصلاح و بازسازی خطوط تغذیه و شبکه‌های مستهلک شده انتقال گاز در استان.
12-7- احداث ایستگاه‌های سوخت CNG

13- سازمان تربیت بدنی:
13-1- احداث دهکده المپیک با عملکرد ورزش‌های آبی.

14- سازمان بهزیستی:
14-1- شناسایی کامل افراد نیازمند و آسیب‌پذیر.
14-2- تشکیل بانک اطلاعات مربوط به افراد آسیب‌پذیر.
14-3- اتمام ساختمان طرح جامع توانبخشی رشت.

15- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی:
15-1- اجرایی نمودن ساخت کتابخانه مرکزی رشت.
15-2- ایجاد مجتمع و شهرک سینمایی در مرکز استان و ساخت سالن سینما در سایر شهرستان‌های فاقد سینما با مشارکت بخش خصوصی.

16- سازمان تبلیغات اسلامی:
16-1- تأسیس ساختمان مستقل کانون قرآن و نمایشگاه و فروشگاه محصولات قرآنی.
16-2- تجهیز 50 مسجد استان به سایت تبیان.

17- وزارت امور اقتصادی و دارایی:
17-1- ایجاد بورس اوراق بهادار.
17-2- ایجاد بورس اسعار.

شاخص‌های هدف کمی در برنامه چهارم استان گیلان

ردیف	شاخص‌های هدف	واحد اندازه‌گیری	سال 1383	سال 1388
1	نرخ رشد جمعیت	درصد	1	0.77
2	نسبت شهرنشینی از کل جمعیت	درصد	53	54.2
3	نرخ بیکاری*	درصد	12.1	8.9
4	نسبت بهره‌برداری (برداشت) از منابع آب سطحی به کل حجم آب‌های قابل تجدید	درصد	43	55
5	نسبت بهره‌برداری (برداشت) از منابع آب سطحی به کل حجم آب‌های قابل تجدید و استحصال زیرزمینی	درصد	53	60
6	نسبت آب قابل تنظیم به آب تجدید شونده	درصد	40.92	53.61
7	نسبت حجم مخزن به آب تجدید شونده	درصد	44.64	52.93
8	کل تولید محصولات زراعی در سال افق	هزار تن	-	1399
9	کل تولید محصولات باغی در سال افق	هزار تن	-	539
10	تولید محصولات دامی در سال افق	هزار تن	-	471
11	سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص داخلی استان	درصد	17.6	18.8
12	سهم بخش کشاورزی در اشتغال استان	درصد	36.5	34
13	سهم بخش صنعت و معدن در تولید ناخالص داخلی استان	درصد	11.8	12.8
14	سهم بخش صنعت و معدن در اشتغال استان	درصد	18.5	20
15	نسبت مساحت مناطق تحت کنترل محیط زیست به کل مساحت استان	درصد	14	26
16	ارزش سالانه صادرات غیرنفتی	میلیارد ریال	2000	3000
17	نسبت جمعیت باسواد 6 ساله و بالاتر به کل جمعیت 6 ساله و بالاتر	درصد	88.45	89.52
18	پوشش تحصیلی جمعیت 6 تا 18 ساله	درصد	89.76	89.77
19	نسبت دانشجو به یکصد هزار نفر جمعیت	نفر	1852	2597
20	تعداد مؤسسات،‌ مراکز،‌ کانون‌های فرهنگی و هنری و اردوگاه‌های پرورش کودکان و نوجوانان و جوانان	عدد	101	186
21	تعداد مراکز، کانون‌ها و قطب‌های جهانگردی تجهیز شده، ‌بناهای مهم تاریخی و فرهنگی تعمیر و ساماندهی حریم شده	عدد	246	646
22	سرانه فضاهای ورزشی (سرپوشیده و باز) در کل جمعیت	متر مربع	0.09	0.14
23	تعداد مراکز ملی، ‌قطب‌های پژوهشی،‌ پارک‌ها و مراکز رشد علم و فنآوری	عدد	1	10
24	نسبت ساختمان‌های با مصالح بادوام به کل ساختمان‌ها
25	تولید سالانه مسکن به ازای هر هزار نفر جمعیت
26	ضریب نفوذ تلفن ثابت
27	ضریب نفوذ تلفن همراه
28	ضریب نفوذ اینترنت

* بر اساس نتایج نمونه‌گیری صورت‌گرفته توسط مرکز آمار ایران، میزان نرخ بیکاری استان گیلان در سال 1383،‌ 9.6 درصد بوده که با لحاظ نرخ کاهنده 6 درصد در سال پیش‌بینی می‌شود که در سال 1388 به 7.1 درصد کاهش یابد. (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان گیلان)